Γιατί έχει τόσους θαυμαστές ο Δημήτρης Λιαντίνης;

Έχουν συμπληρωθεί 21 χρόνια από την εξαφάνιση και τον θάνατο του Δημήτρη Λιαντίνη. Από το 1998 μέχρι σήμερα, οι θαυμαστές του υπολογίζονται σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες. Υπάρχουν, μάλιστα, τέσσερις ομάδες στο Facebook με το όνομά του, οι οποίες υποτίθεται ότι διαδίδουν το έργο του και συγκεντρώνουν στο σύνολο πάνω από 100.000 followers. Η μία, μόνη της, έχει 93.000! Είναι μυστήριο που έχει τόσους θαυμαστές ο Δημήτρης Λιαντίνης; Σε ποιο βαθμό η τελευταία πράξη του συνέβαλε στην υστεροφημία του; Πώς εξηγείται αυτός ο σκληρός πυρήνας ανθρώπων που συγκεντρώθηκαν γύρω από τη μνήμη του καθηγητή; Και ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι;

Πρέπει αρχικά να πω ότι ο Δημήτρης Λιαντίνης είναι πολύ γοητευτικός στον λόγο, υπάρχουν στιγμές που κυριολεκτικά μαγεύει τον ακροατή. Κατά τούτο, είναι πολύ επιδραστικός, ειδικά για εκείνους που μαθαίνουν από αυτόν (όχι τόσο για εκείνους που ήδη γνωρίζουν κάποια πράγματα από αυτά που λέει). Πολλοί θαυμαστές του εκφράζονται για εκείνον χρησιμοποιώντας εντυπωσιακές και, πολλές φορές, ακατανόητες φράσεις. Για παράδειγμα, μία από τις ομάδες με το όνομά του στο Facebook δικαιολογεί την παρουσία της στο διαδίκτυο ως εξής: "Ένας ελάχιστος φόρος τιμής και σεβασμού στον Έσχατο Μεγάλο Έλληνα Δάσκαλο, Ποιητή και Τραγικό Φιλόσοφο του Αιώνα". Τι σημαίνει "τραγικός φιλόσοφος", μάλλον δεν θα το μάθουμε ποτέ, αλλά αυτό διόλου δεν εμποδίζει τη σελίδα (που υπάρχει εις διπλούν) να συγκεντρώνει στο σύνολο 5.150 followers.

Στην αναζήτησή μας για το ποιο είναι το μείγμα των οπαδών τού Λιαντίνη, το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι, νομίζω, το τι πιστεύουν γενικά οι άνθρωποι σήμερα ότι είναι ο φιλόσοφος. Και τούτο, διότι ο Λιαντίνης έχει αποκτήσει το προφίλ του μεγάλου δασκάλου (όπως είδατε παραπάνω), του τελευταίου πραγματικού φιλοσόφου. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα;

Είναι ευρέως διαδεδομένη μια εσφαλμένη ιδέα για το τι είναι ο φιλόσοφος. Πρώτα απ' όλα, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι όταν λέμε φιλοσοφία, εννοούμε αποκλειστικά τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Δεύτερον, έχουν την άποψη ότι ο φιλόσοφος ασχολείται αποκλειστικά με τα υπαρξιακά και τα άλλα μεγάλα ερωτήματα της ζωής. Τρίτον, νομίζουν ότι η φιλοσοφία δεν είναι επιστήμη, είναι σχεδόν σίγουροι ότι πρόκειται για μια ενασχόληση που σε βοηθάει να σχηματίσεις αρχές του βίου και να τις κάνεις πράξη. Οι άνθρωποι διψούν για πράξη. "Αρκετά με τη θεωρία", λένε. "Από τη φιλοσοφία απαιτούμε πράξη. Αν δεν οδηγεί στην πράξη, δεν είναι τίποτα".

Αν αυτά είναι τα χαρακτηριστικά  του φιλοσόφου, σύμφωνα με τον κοινό νου, ο Δημήτρης Λιαντίνης συγκεντρώνει και τα τρία στο πρόσωπό του. Πράγματι, ενώ ο καθηγητής υποτίθεται ότι γνώριζε τη φιλοσοφία και των Ευρωπαίων στους νεώτερους χρόνους, ωστόσο στα videos που διακινούνται στο ίντερνετ, αλλά και στα βιβλία του, φαίνεται να επιμένει στους αρχαίους φιλοσόφους. Ήταν της άποψης ότι "οι αρχαίοι τα έχουν πει όλα". Προβάλλει, λοιπόν, με καθαρό τρόπο την πρώτη από τις τρείς εικόνες που ο περισσότερος κόσμος έχει για τον φιλόσοφο. 

Με σαφήνεια προβάλλεται από τον Λιαντίνη και η δεύτερη εικόνα, εκείνη που θέλει τον φιλόσοφο να αναμετριέται με τα μεγάλα ερωτήματα της ύπαρξης. Και ο καθηγητής πράγματι αναμετρήθηκε με μια θεμελιώδη ιδέα, αυτή του θανάτου.

Το σπουδαιότερο, όμως, είναι ότι ο Λιαντίνης προβάλλει πολύ καθαρά και την τρίτη εικόνα του φιλοσόφου, εκείνη που λέει ότι αυτό με το οποίο ασχολείσαι, δεν μπορεί να μένει σε ένα θεωρητικό επίπεδο. Και αφού τον Λιαντίνη τον απασχολούσε ο θάνατος, πολύ σωστά έπραξε που επέλεξε αυτό το τέλος για τη ζωή του. Ήταν, επομένως, ακέραιος χαρακτήρας, γενναίος, πραγματικός φιλόσοφος.

Αρχικά να πω ότι ο Λιαντίνης δεν έχει κάνει σπουδές αποκλειστικα επάνω στη φιλοσοφία. Για το βιογραφικό του (πλούσιο, βεβαίως, για τα δεδομένα εκείνης της εποχής) μπορεί κανείς να πληροφορηθεί από εδώ. Και ναι μεν ήταν καθηγητής της Φιλοσοφίας της Αγωγής, αλλά τούτο δεν σημαίνει ότι μπορούσε να προσεγγίσει ορθά τα φιλοσοφικά κείμενα. Θα δώσω εδώ ένα παράδειγμα, για να γίνω κατανοητός.

Σε μία από τις πιο γνωστές διαλέξεις του, που υπάρχει στο youtube, ο Λιαντίνης αναφέρεται στον Πλάτωνα και στον διάλογο Φαίδων. Στο πρώτο μέρος αυτού του διαλόγου ο Σωκράτης δίνει μία διάλεξη στους μαθητές του με θέμα την αθανασία της ψυχής και για ποιον λόγο πρέπει ο φιλόσοφος να έχει θάρρος μπροστά στον θάνατο. Ο Λιαντίνης αναφέρει δυο-τρεις φράσεις του κειμένου, κυρίως όμως τη φράση: "Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου". Γράφω αυτά που λέει ο ίδιος ο Λιαντίνης: 

"Φιλοσοφία είναι ο στοχασμός του ανθρώπου επάνω στο φαινόμενο θάνατος. Όρισε έτσι τη φιλοσοφία ένας από τους μέγιστους φιλοσόφους, ο Πλάτων. Στον διάλογό του 'Φαίδων' δίνει έναν ορισμό και λέει: 'Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου'. Παράλογος ορισμός, σουρρεαλιστικός! [...] Αλλά όταν λέει 'μελέτη θανάτου', εννοεί τη σχέση του καθένα μας με τον δικό του θάνατο. [...] Στοχάζομαι επάνω στο γεγονός ότι μια μέρα θα πεθάνω". Δείτε και το video εδώ.

Δυστυχώς, αυτή η ερμηνεία είναι πολύ μακριά από αυτό που εννοεί ο Πλάτων. Και δεν θα δώσω εδώ δική μου ερμηνεία. Άλλωστε το κείμενο δεν σηκώνει ερμηνεία, αφού ο Πλάτων, πάντα μέσω του Σωκράτη, μας λέει με σαφήνεια τι εννοεί. Μου φαίνεται εντελώς παράλογο που ο καθηγητής Λιαντίνης αδιαφορεί για αυτά που λέει το κείμενο και τρόπον τινά προσαρμόζει αυτή τη φράση στη δική του κοσμοθεωρία. Είναι σαν να χρησιμοποιεί τον Πλάτωνα, παρερμηνεύοντάς τον, για να θεμελιώσει τη δική του άποψη για τη ζωή και τον θάνατο.

Κρίνω σκόπιμο να πω λίγα πράγματα για την ουσία του διαλόγου, ώστε να μπορέσω να δείξω πόσο άδικο έχει ο Λιαντίνης. 

Στον διάλογο αυτό υποτίθεται ότι έχει έρθει η ώρα ο Σωκράτης να πάρει το κώνειο. Έτσι, τον επισκέπτεται στο δεσμωτήριο η οικογένειά του να τον αποχαιρετήσει και μαζί κάποιοι μαθητές του. Όμως, οι τελευταίοι βλέπουν τον δάσκαλό τους ζωηρό, σχεδόν να χαίρεται. Η ερώτηση που του κάνουν είναι αναμενόμενη: Γιατί δεν λυπάσαι, Σωκράτη, ενώ σε λίγο πρόκειται να πεθάνεις; Τότε ο Σωκράτης δίνει μία διάλεξη περί αθανασίας της ψυχής. Να σημειώσω ότι κατά την πλατωνική φιλοσοφία η ψυχή είναι αθάνατη και όταν αποχωριστεί από το σώμα μπορεί να γνωρίσει τις Ιδέες, δηλαδή την αλήθεια. 

Πολλοί από μας, ακόμα και σήμερα, πιστεύουμε ότι ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα. Αν ρωτούσα, δηλαδή, πότε λέμε ότι κάποιος πεθαίνει, μάλλον θα μου απαντούσατε: Όταν αποχωριστεί η ψυχή από το σώμα. Έχει λόγους, λοιπόν, ο Σωκράτης να χαίρεται. Διότι αφού είναι φιλόσοφος και αναζητά την αλήθεια (να γνωρίσει τις πλατωνικές Ιδέες) και αφού η ψυχή είναι αθάνατη και μόλις αποχωριστεί το σώμα θα γνωρίσει τις Ιδέες, τότε με τον θάνατό του ο Σωκράτης (ή καλύτερα η ψυχή του) θα γνωρίσει την αλήθεια. Ο φιλόσοφος, λοιπόν, θα γνωρίσει την αλήθεια, μόλις πεθάνει. Πρέπει τρόπον τινά να επιθυμεί τον θάνατο.

Όμως, αυτή η άποψη φέρνει αντιδράσεις. Ένας μαθητής ρωτάει: "Μα. Σωκράτη, αν το μάθουν αυτό εκείνοι που μας μισούν, θα πουν: Αφού οι φιλόσοφοι επιθυμούν να πεθάνουν, ας τους βοηθήσουμε βάζοντας κι εμείς ένα χεράκι".

"Όχι", λέει ο Σωκράτης. "Δεν εννοώ να πας να πεθάνεις, οι αληθινοί φιλόσοφοι οδεύουν διαφορετικά προς τον θάνατο. Συμφωνούμε, βέβαια, ότι ο θάνατος είναι η απαλλαγή της ψυχής από το σώμα. Και συμφωνούμε, επίσης, ότι η ψυχή μόνη της, χωρίς το σώμα, μπορεί να γνωρίσει την αλήθεια (τις Ιδέες). Άρα, ο αληθινός φιλόσοφος πρέπει να μελετά πώς μπορεί εν ζωή να διαχωρίσει την ψυχή από το σώμα, πώς να την κάνει να συγκεντρώνεται στον εαυτό της (αυτό το ονομάζει "κάθαρσιν"), πώς να απομονώνεται από το σώμα. Και αυτή η μελέτη, αυτή η διαρκής προσπάθεια είναι η φιλοσοφία. Ώστε φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου".

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο Λιαντίνης παρερμηνεύει εξωφρενικά το κείμενο, όταν λέει ότι ο Πλάτων εννοεί πως πρέπει να στοχάζομαι επάνω στο γεγονός ότι μια μέρα θα πεθάνω. Πίσω από τα λεγόμενα του Πλάτωνα υπάρχει ένα ολόκληρο σκεπτικό, μία σύνδεση της γνώσης με την αθανασία της ψυχής. Ο Λιαντίνης αδιαφορεί για όλα αυτά. Και πραγματικά δεν γνωρίζω γιατί το κάνει αυτό, ενώ είμαι σίγουρος ότι έχει γνώση (και βαθύτατη, μάλιστα) όλου του πλατωνικού κειμένου. Ένα πρόβλημα γνωσιολογικό για τον Πλάτωνα, ο Λιαντίνης αυθαίρετα το μετατρέπει σε ηθικοπρακτικό.

Θεωρώ ότι ο Λιαντίνης υπήρξε βαθύτατος γνώστης της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αλλά στην φιλοσοφία κάνει παρερμηνείες όπως αυτή που έδειξα. Και αυτό είναι λυπηρό.

Εκείνο που θέλω να πω είναι ότι μου φαίνεται υπερβολή να θεωρείται ο Λιαντίνης φιλόσοφος. Δεν έχει γνώση των προβλημάτων της φιλοσοφίας, τα οποία ούτε καν περιορίζονται στα ζητήματα της ύπαρξης. Γνωρίζω πολύ καλά ότι ο πολύς κόσμος πιστεύει ότι αυτό είναι η φιλοσοφία, αλλά δεν έχουν ιδέα περί τίνος πρόκειται. Αγνοούν ότι η φιλοσοφία έχει όχι μόνο πολλούς κλάδους, αλλά και διαφορετικές παραδόσεις (Ηπειρωτική και Αναλυτική), δηλαδή διαφορετικές προσεγγίσεις των κλάδων και των προβλημάτων τους.

Κι όμως ο κόσμος θεωρεί τον Λιαντίνη σπουδαίο φιλόσοφο, συνεπή, ακέραιο, γνήσιο, τον τελευταίο φιλόσοφο. Αλλά πείτε μου, ποιο βιβλίο του χρησιμοποιείται στην έρευνα σήμερα; Κανένα. Και ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε κάποιο. Ο Λιαντίνης δεν κομίζει τίποτα καινούργιο στην έρευνα. Όλοι όσοι τον ειδωλοποιούν, δεν γνωρίζουν ούτε τα της έρευνας διεθνώς ούτε τι είναι η φιλοσοφία. Έχει, όμως, φανατικούς οπαδούς. Και τούτο συμβαίνει ακριβώς γιατί η άγνοια σκεπάζει τα μάτια τους.

Υπάρχει και κάτι άλλο που πρέπει να υπογραμμιστεί για τον καθηγητή Λιαντίνη: Η αρχαιολατρία του. Θέλω να είμαι προσεκτικός και να διακρίνω την αρχαιολατρία από την αρχαιοπληξία. Και οι δύο λέξεις σημαίνουν την υπερβολική εκτίμηση για τα προϊόντα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, όμως η δεύτερη μπορεί να οδηγήσει σε άλλες ατραπούς, μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στο να πιστεύει σε θεωρίες συνωμοσίας (π.χ. περί Σιωνισμού που έχει στόχο τον αφανισμό της Ελλάδας) μέχρι και να ασπαστεί το Δωδεκάθεο. Και φυσικά δεν έχω κανένα πρόβλημα με το να πιστεύει κανείς στην αρχαία θρησκεία, αλλά εκείνοι που πιστεύουν σε αυτή, τυχαίνει να έχουν μέσα τους μια βαθιά εκτίμηση στον Λιαντίνη. Φέρει ο ίδιος κάποια ευθύνη; Σε καμία περίπτωση! Τότε γιατί συμβαίνει αυτό; 

Στο τελευταίο του βιβλίο, την Γκέμμα, ο Λιαντίνης έχει ένα κεφάλαιο με τίτλο: Ο Ελληνοέλληνας. Είναι ένας τίτλος που γεννάει απορίες στον αναγνώστη. Τι σημαίνει αυτή η σύνθετη λέξη, της οποίας τα δύο συνθετικά είναι "Έλληνας" και "Έλληνας";

Ο Λιαντίνης στους λόγους και τα κείμενά του συνδυάζει με ευρηματικό τρόπο τον αρχαίο ελληνισμό με τον σύγρονο. Είναι ικανός σε μία παράγραφο να συνδέσει μία αρχαία φράση του Πλουτάρχου με ένα δημοτικό τραγούδι. Κάτι που δίνει σε πολλούς την εντύπωση ότι ο καθηγητής υποστηρίζει τη συνέχεια του ελληνισμού. Θα μου πείτε: Συμφωνεί και με το Βυζάντιο; Όχι, ο Λιαντίνης είναι εναντίον αυτής της περιόδου, ακριβώς επειδή είναι χριστιανική (θα επανέλθω παρακάτω). Και είναι κατηγορηματικός όσον αφορά τη σχέση των νεοελλήνων με τους αρχαίους: "Εμείς οι νέοι με τους αρχαίους έλληνες έχουμε τόσα κοινά, όσα ο χασαποσφαγέας με τις κορδέλες, και η μοδίστρα με τα κριάρια" (Γκέμμα, "Ο Ελληνοέλληνας", σελ. 104). Θεωρεί ότι η σημερινή Ελλάδα έχει παρακμάσει, έχει απωλέσει όλες τις υψηλές αξίες της αρχαιότητας: "Η Ελλάδα είναι σβησμένη από τον κατάλογο των εθνών" (Γκέμμα, "Ο Ελληνοέλληνας", σελ. 105). Ποιος ευθύνεται γι' αυτό; 

Η απάντηση του Λιαντίνη είναι η διάβρωση, η νόθευση της ελληνικότητας. Εμείς οι νεοέλληνες, λέει, είμαστε ελληνοεβραίοι. Και τούτο σημαινει ότι "ενώ λέμε και φωνάζουμε και κυρήχνουμε ότι είμαστε έλληνες, στην ουσία κινιόμαστε και υπάρχουμε και μιλάμε σα να είμαστε εβραίοι" (Γκέμμα, "Ο Ελληνοέλληνας", σελ. 109). Και συνεχίζει παρακάτω (σελ. 115): "Μ' ένα λόγο, ο μέγας και βαθύς εβραίικος πολιτισμός -δεν ειρωνεύομαι, κυριολεκτώ- μέσα από τη χριστιανική του μετάλλαξη, κι αυτή πια δεν είναι ούτε μεγάλη ούτε βαθιά, πέρασε ως το μυελό των οστών και στη διπλή σπείρα του DNA όλων των νεοελλήνων". Και παρακάτω (σελ. 116): "Οι νεοέλληνες κρατήσαμε το σχήμα μόνο από τους έλληνες. Η μάζα όμως, το m που λένε οι φυσικοί, είναι καθαρά εβραίικη. Και ο χώρος, το spatium ή s που λένε οι φυσικοί, μέσα στον οποίο συντελέσθηκε η αφελλήνιση των ελλήνων είναι το χριστιανικό βυζάντιο. Και ο χρόνος, ο tempus ή το t που λένε οι φυσικοί, που στη διάρκειά του συντελέστηκε ο εξεβραϊσμός των ελλήνων είναι από τον καιρό του Θεοδοσίου μέχρι σήμερα".

Από τα παραπάνω είναι σαφές ότι ο Λιαντίνης σέβεται τους Εβραίους και τον Εβραϊκό πολιτισμό. Απλώς, "ο σπουδαίος αυτός πολιτισμός είναι εντελώς αντίθετος με τον πολιτισμό της κλασικής Ελλάδας" (στο ίδιο, σελ. 115). Το πρόβλημα είναι ότι η χριστιανική μετάλλαξη του εβραϊκού πολιτισμού δεν είναι, κατά τον καθηγητή, καθόλου σπουδαία και είναι αυτή που εν τέλει νόθευσε την ελληνικότητα. Ο χώρος που συντελέσθηκε το "έγκλημα" ήταν το Βυζάντιο. Συνεπώς, όλοι εκείνοι οι αντισημίτες που βλέπουν παρακμή του ελληνισμού, βρίσκουν στα παραπάνω λόγια ένα πάτημα για να αναπτύξουν και να διαδώσουν τις συνωμοτικές θεωρίες τους, ότι τάχα η διάβρωση και ο τελικός αφανισμός του ελληνισμού μεθοδεύτηκε από τους Εβραίους με κύριο όργανο τον Χριστιανισμό. Φυσικά, ο Λιαντίνης δεν λέει τίποτα τέτοιο, δεν είναι συνωμοσιολόγος, αλλά το κείμενό του μπορεί εύκολα να παρερμηνευτεί. Δεν ευθύνεται μεν ο ίδιος, ωστόσο δεν έκανε και κάτι για να εμποδίσει τέτοιες παρερμηνείες.

Όπου και να ψάξετε στο Facebook, κυρίως στις ομάδες που έχουν φτιαχτεί για τον Λιαντίνη, εκείνοι που τον λατρεύουν είναι σε μεγάλο βαθμό αντιχριστιανοί, αντισημίτες, αρχαιόπληκτοι, ακροδεξιοί και αντιδιαφωτιστές (και αυτό το τελευταίο αδικεί τον καθηγητή Λιαντίνη). Φυσικά δεν ισοπεδώνω, γι' αυτό λέω "σε μεγάλο βαθμό", δεν ισχύει για όλους. Υπάρχουν θαυμαστές του που εκτιμούν τη μεταδοτικότητα του καθηγητή, η οποία ήταν πράγματι άφταστη.

Επομενως, μπορούμε τώρα να κατανοήσουμε τον τίτλο Ο Ελληνοέλληνας. Είναι ένας όρος που έρχεται σε αντίθεση με το ελληνοεβραίος. Ο πρώτος (ο ελληνοέλληνας) είναι εκείνος που υιοθετεί την αρχαία ελληνική κοσμοθεωρία. Ο δεύτερος (ο ελληνοεβραίος) είναι ο "νοθευμένος Έλληνας", εκείνος που γνωρίζει περισσότερα για τον Αβραάμ και τον Ισαάκ και όχι για τον Ηράκλειτο ή τον Εμπεδοκλή (Γκέμμα, "Ο Ελληνοέλληνας", σσ. 110-116).

Άρα, οι άνθρωποι που συγκεντρώνονται σήμερα γύρω από τη μνήμη και τα κείμενα του Λιαντίνη είναι κυρίως οι εξής: Αυτοί που δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για το τι είναι η φιλοσοφία, άνθρωποι αρχαιόπληκτοι, αντιχριστιανοί και αντισημίτες, αυτοί που πιστεύουν ότι ο ελληνισμός είναι ένα παρηκμασμένο προϊόν, πράγμα που οφείλεται στον Χριστιανισμό. Συγκεντρώνονται, επίσης, γύρω του πολλοί συνωμοσιολόγοι, οι λεγόμενοι "ψεκασμένοι", και πολλοί ακροδεξιοί. Νομίζω ότι όλο αυτό αδικεί κάπως και τον ίδιο τον καθηγητή. Οι περισσότεροι θαυμαστές του απομονώνουν φράσεις του και τις εντάσσουν στη δική τους κοσμοθεωρία. Επιμένω ότι ο ίδιος ο Λιαντίνης δεν ευθύνεται γι' αυτό, αλλά δεν έκανε και τίποτα για να το εμποδίσει. Οι περισσότεροι θαυμαστές του είδαν στον Λιαντίνη τη θεωρία που επιτέλους γίνεται πράξη, είδαν έναν άνθρωπο που κατανόησε σε βάθος τα ανθρώπινα προβλήματα, που δεν φοβήθηκε τον θάνατο. Είδαν σε αυτόν όχι τη χριστιανική ταπείνωση, αλλά τις αρχαιοελληνικές αρετές. Φυσικά, όλα αυτα στηρίζονται σε μια εξωραϊσμένη ιδέα που έχουν για τον αρχαιοελληνικό κόσμο. Οι οπαδοί του Λιαντίνη προβάλλουν το αρχαίοελληνικό πνεύμα (όπως οι ίδιο νομίζουν ότι ήταν) στον σημερινό "παρηκμασμένο" κόσμο. Για τους θαυμαστές του Λιαντίνη, ο καθηγητής ενσάρκωνε τη χαμένη εκείνη περίοδο με όλες τις αρετές της. Με τον χαμό του, χάθηκε μαζί και κάθε ιδανικό. Οι οπαδοί του δεν γνωρίζουν ότι ο Λιαντίνης παρερμήνευε -ίσως άθελά του ή από ανεπάρκεια- ολόκληρα φιλοσοφικά χωρία. Και κανείς δεν ενδιαφέρεται να το μάθει. Έτσι, όλες οι παραπάνω ομάδες ανακαλύπτουν ένα σημαντικό κομμάτι της ταυτότητάς τους στο πρόσωπο και το έργο του Λιαντίνη. Για όλους αυτούς τους απογοητευμένους (για διάφορους λόγους) μικροαστούς, ο Δημήτρης Λιαντίνης είναι ο χαμένος τους εαυτός, συμβολίζει εκείνο που οι ίδιοι θα ήθελαν να είναι, αλλά δεν έγιναν ποτέ.

Κλείνω σημειώνοντας δύο ακόμα στοιχεία από τα πολλά που θα μπορούσα να αναφέρω:

1. Εντύπωση προκαλεί ότι στα κείμενά του ο Λιαντίνης γράφει τη λέξη "Έλληνας" με μικρό "ε", δηλαδή έλληνας. Σαν να τη βλέπει ως ιδιότητα και όχι ως εθνικό όνομα.

2. Ο Λιαντίνης διαθέτει εκπληκτικό λεξιλόγιο, έχει σαρώσει -μελετώντας εις βάθος- μεγάλο μέρος της νεοελληνικής γραμματείας και έχει αφομοιώσει εξαιρετικά ένα σωρό λαϊκές λέξεις και εκφράσεις, οι οποίες τον βοηθούν να αποδώσει τα νοήματα που επιθυμεί. Και είναι αυτό το γεγονός που τον καθιστά στους θαυμαστές του βαθύ γνώστη, σπουδαίο διανοούμενο και φαινόμενο.

ΥΓ: Για το τι σύγχυση προκαλεί ο Λιαντίνης με τη στάση του και τα κείμενά του στο κοινό, αξίζει να παρακολουθήσει κανείς την παρακάτω εκπομπή. Με παρουσιαστή τον Στέφανο Χίο (!) οι καλεσμένοι (θρησκόληπτοι, αρχαιόπληκτοι, ψεκασμένοι ακροδεξιοί) συμφωνούν ή διαφωνούν με τον καθηγητή (δείτε εδώ). Κανείς, όμως, δεν μένει αδιάφορος.